Uroczyste obchody 100 lecia powstania Związku Podhalan w Polsce.

Górale z różnych stron świata wraz z członkami Związku Podhalan w Ojczyźnie, uroczyście świętowali setną rocznicę powstania Związku Podhalan.
Właściwie uroczystości związane z powstaniem tej wiekowej organizacji obchodzone były i są w oddziałach Związku Podhalan przez cały rok, ale centralne uroczystości zaplanowano na miesiąc sierpień 2019 roku.
W dniu 4 sierpnia w Nowym Targu górale gościli prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pana Andrzeja Dudę. Podczas oficjalnych uroczystości prezydent RP uhonorował Związek Podhalan tak zwanym Protektoratem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Protektorat ten otrzymali przedstawiciele ''4 filarów'' Związku Podhalan na świecie, jakimi są: Polska, USA, Kanada i Austria.
Delegacje z tych państw z rąk prezydenta Andrzeja Dudy, odebrały to wielkie wyróżnienie. Związek Podhalan w Północnej Ameryce reprezentowała wiceprezeska Zofia Bobak Ustupska i to ona odebrała z rąk prezydenta RP Andrzeja Dudy protektorat dla ZPPA.
Dodać należy, że do tej pory prezydent RP odznaczył protektoratem tylko Związek Harcerstwa Polskiego, a w tym roku takiego zaszczytu doznał Związek Podhalan.
11 sierpnia delegacje zagraniczne Związku Podhalan na zaproszenie organizatorów, mogły uczestniczyć w spływie Dunajca. W tej pięknej wycieczce uczestniczyli także delegaci z USA -królowa i zbójnik ZPPA - Dorotka Mniszak i Mateusz Kois a także Zofia Bobak Ustupska.
W dniu 22 sierpnia w czasie 51 Festiwalu Folkloru Ziem Górskich organizatorzy w porozumieniu z Prezydium Związku Podhalan w Polsce, zorganizowali Dzień Polonii z okazji 100 lecia powstania Związku Podhalan. Na uroczystość tę przyleciała dalsza część delegacji z USA - prezes Józef Cikowski, wice prezes Zdzisław Dorula, sekretarz generalny Helena Studencka, redaktor naczelny Podhalanina Henryk Janik, a także prezeska koła Szaflary z mężem - Katarzyna i Wacław Kalata, a także prezes koła Nr 70 w Arizonie Jan Gacek z małżonką.
W godzinach rannych 22 sierpnia na Ostryszu nastąpiło uroczyste odsłonięcie kamienia - pomnika ''Szlak Kultury Wołoskiej'', w której to uroczystości uczestniczyli prezesi - Andrzej Skupień- Polska, Józef Cikowski - USA, Agnieszka Zagórska - Kanada i Anna Naglak - Austria. Obecni byli także przedstawiciele lokalnych władz i muzyka góralska. Nastąpiło rozpalenie wielkiej watry zwiastującej V Zjazd Karpacki. Jednak pogoda zaczynała się psuć, nadciągały ciemne chmury i zaczynał padać deszcz. W tym momencie nikt jeszcze nie przypuszczał jak tragiczne skutki przyniesie.
W namiocie festiwalowym o godz. 5: 00 po południu, w Dniu Polonii na 100 lecie powstania Związku Podhalan, miały odbyć się okolicznościowe przemówienia gospodarzy i delegacji zagranicznych, prezentacje, występy zespołów.
NIESTETY. Będąc na Równi Krupowej z trwogą słuchaliśmy wycia syren i przerażających komunikatów o tragedii, która wydarzyła się na Giewoncie - burza, wyładowania atmosferyczne, które tragicznie zakończyły się turystów - 4 osoby zginęły a 157 zostało rannych. To największa tragedia w historii polskich Tatr. Pogoda bardzo utrudniała - niewyobrażalną - akcje ratowniczą.
Nagle w namiocie festiwalowym zaległa cisza, schowane zostały gęśle, wyciszona muzyka. Na scenie pojawili się księża z kapelanem ZP ks prałatem Władysławem Zązlem, członkowie Zarządu Związku Podhalan z prezesem Andrzejem Skupniem, władze miasta Zakopanego z burmistrzem Leszkiem Dorulą. Zamiast muzyki, rozległa się wzruszająca modlitwa i słowa jedności z tymi, którzy ucierpieli w wypadku na Giewoncie, z ich rodzinami ale także z ofiarnie pracującymi służbami ratowniczymi - TOPR, służbami medycznymi, straży pożarnych i innymi.
Potem wszyscy, często ze łzami w oczach, w skupieniu rozeszli się do domów. Tak zakończył się Dzień Polonii w 100 lecie powstania Związku Podhalan.

W dniu 23 sierpnia delegacje Związku Podhalan z USA, Kanady, Austrii i Polski, udały się do Krakowa na centralne uroczystości 100 lecia ZP, a także na otwarcie V Zjazdu Karpackiego. W przepięknych salach Urzędu Miasta Krakowa, odbyły się konferencje, prelekcje, które były cennymi informacjami dla wszystkich uczestników - członków międzynarodowych delegacji. A tematami konferencji były, między innymi: ‘‘Siedem kultur - Polacy, Słowacy, Węgrzy, Lemkowie, Niemcy, Żydzi, Romowie'', prof. Anna Mlekodaj ciekawie mówiła na temat ''Dziedzictwa ludzi Karpat'', Jan Karpiel Bułecka mówił o stylach w budownictwie i w muzyce, Julian Kowalczyk przedstawił krótką historię Związku Podhalan, poruszono ciekawe tematy tradycji pasterskich Karpat, prezes oddziału ZP w Krakowie zatytułował swoją prelekcję ''Krakowiacy, czyli górale''. Nad całością czuwała, serdeczna Stasia Staszel. Wszyscy zebrani z wielkim zainteresowaniem słuchali tych ciekawych wystąpień. W drugim dniu obrad 24 sierpnia, o swojej działalności mogli opowiedzieć prezesi delegacji zagranicznych z USA, Kanady i Austrii. W imieniu Amerykanów głos zabrał prezes Józef Cikowski i w wielkim skrócie opowiedział o ZPPA, o osiągnięciach tej wielkiej i prężnej organizacji góralskiej z siedzibą w Chicago. Krótką prelekcję miała także prezes Agnieszka Zagórska z Kanady i Anna Naglak z Austrii. Po południu wszyscy byli zaproszeni na ''Posiady stulecia'' do hali Cracowia. Podczas posiadów wystąpiły znane zespoły - ''Golec orkiestra'', Rzoz, Ciupaga, kabaret ''Truteń'', ''Hajlandery'', Hania Rybka, Grupa Śpiewacza Flisaków Pieńskich, zespół Lombard. Wszystkie zespoły zostały nagrodzone przez Ministra Kultury Piotra Glińskiego, które uroczyście wręczał minister Jarosław Gowin. Na zakończenie zagrała muzyka zespołu Skalni. Wystąpiły też delegacje zagraniczne, przybyłe na obchody 100 lecia Związku Podhalan ze swoimi przemówieniami - było to zaplanowane w Dniu Polonii w Zakopanem. W hali Cracowii prezes Józef Cikowski powiedział:

‘‘ Szanowny Prezesie, szanowni goście, drodzy Rodacy - bracia Gorole.
To wielki dla mnie i mojego Zarządu zaszczyt i honor być tu dziś z wami, w Krakowie, ale też i w Zakopanem, w kolebce tradycji podhalańskich, w których my wyrośli i które my tak bardzo umiłowali.
Związek Podhalan w Polsce obchodzi swój wielki Jubileusz 100- tu lecie swojego powstania. Jako prezes Związku Podhalan w Ameryce Północnej przywożę szczere gratulacje i pozdrowienia od wszystkich górali w Ameryce.
Z wielkiej tęsknoty i miłości do Ojczyzny, do Podhala ZRODZIŁ się Związek Podhalan w dalekiej Ameryce, do której emigrowali górale ''za chlebem'', za ślebodom - bo wielu z nich przybyło do Ameryki jeszcze w czasie zaborów. Ale za tą ślebodom emigrowali też po wojnie, w czasie komunizmu. To tęsknota za Tatrami, za wszystkim co góralskie sparawiła, że w 1929 roku nasi przodkowie założyli Związek Podhalan w Chicago. Dziś z radością wracają do kraju Ojców, do wolnej, pięknej Ojczyzny.
W 1922 roku Władysław Orkan napisał ''Wskazania dla synów Podhala'' i pisał tak:
''Ze wsią swoją rodzinną żyj — i daj jej, co najlepsze, z duszy swej. Wróć braciom, coś wiedzą zdobył. — Nie przecinaj korzeni łączących Cię z rodną ziemią — choćbyś na krańcu świata się znalazł. To tak, jakbyś przeciął żyły żywota.''
Czymże innym jest dzisiejsze spotkanie Górali z różnych stron świata , jak nie łącznoscią ze swoja ''rodną ziemią''.
Ziemią Ojców naszych. Powiem wiecej, jest hołdem, dla tradycji podhalańskich, tak mocno zakorzenionych w sercach każdego Górala, choćby się znalazł na krańcu świata. .
A umiłowany Ojciec św przykazał nam : ''Abyście stawszy się Amerykanami, nie przestali być góralami, ani wy, ani wasze dzieci, ani wnuki''.
Dziś stając tu przed wami, jako prezes Związku Podhalan w Ameryce, jednej z największej i najbardziej prężnej organizacji polonijnej w Ameryce, oświadczam że jesteśmy wierni tradycjom podhalańskim, że z dumą i wielkim oddaniem przekazujemy je naszym dzieciom. Przy Związku Podhalan w Chicago działa 20 zespołów góralskich, 4 szkółki muzyczne - w których dzieci i młodzież uczą się gry na instrumentach. Ale prężnie działają też nasze koła rozsiane po całej Ameryce - w New Jersey, w Arizonie, na słonecznej Florydzie i w Michigan. To bardzo cieszy i napawa dumą, ale takze refleksją. Jakze mocna musi być ta więź ze Skalną Ziemią Ojców naszych, jak mocne jej umiłowanie, skoro związek Podhalan trwa mocno i wraz z upływem lat jeszcze bardziej się rozwija i tętni życiem. A dowodem na te moje słowa są nasze zespoły - z Ameryki - które trzy lata z rzędu brały udział w Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem, z którego przywiozły srebrne ciupagi i wiele innych cennych nagród. Dodać należy, że członkowie tych zespołów, to dzieci i młodzież urodzona już w Ameryce.
Szanowni bracia górale, bardzo się cieszę, że współpraca naszych bratnich organizacji podhalańskich jest tak dobra i owocna, że doczekaliśmy czasów, kiedy możemy się wzajemnie odwiedzać i brać udział w wielu różnych uroczystościach organizowanych przez Związek Podhalan po obu stronach OCEANU.

100 lecie to piękny Jubileusz!
Dziś myśli nasze lecą do wszystkich tych ludzi, którzy założyli i prowadzili tą organizację na przestrzeni wieku.
Obecnemu Zarządowi z prezesem Andrzejem Skupniem, wszystkim członkom Związku Podhalan w Polsce, życzymy jeszcze wielu wspaniałych Jubileuszy, sukcesów i satysfakcji ze swojej pracy w krzewieniu tradycji podhalańskich.
Ksiądz Tischner pisoł ''ze na pocątku wsyndyj byli górole'' i pewnie tak było! Na dowód tego przywozimy wam na pamiątkę symboliczną kulę ziemską, bo przecież w wielu zakątkach Ziemi rozbrzmiewa muzyka góralska i widać góralski przyodziewek. Na ręce prezesa Andrzeja Skupnia i członków Prezydium Związku Podhalan, pragniemy przekazać pamiątki, które z tej pięknej okazji, przywieźliśmy z pozdrowieniami od Górali w Ameryce.
Bóg zapłoć i szczęść Wam Boże.''

W niedzielę o godz 10.00 rano, w Katedrze Wawelskiej odprawiona została uroczysta msza św w intencji Związku Podhalan, celebrowana przez kardynała Stanisława Dziwisza, w asyście kapelanów ZP - z udziałem kapelana ZPPA Ojca Jacka Palicy. Kardynał Stanisław Dziwisz powiedział między innymi:
'' Drodzy Bracia i Siostry!
Wyrażam radość z naszego dzisiejszego modlitewnego spotkania w królewskiej Katedrze na Wawelu. Wasza obecność w tym wyjątkowym dla wszystkich Polaków miejscu jest wyrazem waszego patriotyzmu, waszej głębokiej więzi z ojczystym Domem - któremu na imię Polska. Jesteście z nia w doli i niedoli, na dobre i na złe. Dziś na Wawelu dziękujemy Opatrzności Bożej za wydarzenie sprzed stu laty - za powołanie do życia Waszej Wspólnoty - pełnej ideałów, wartości i służby.
Nie żyjemy tylko przeszłością. Zyjemy teraźniejszością i patrzymy w przyszłość. I tak jak byliście potrzebni Ojczyźnie w ostatnich 100 tu latach, odnawiając dziś wolę dalszej służby, dalszej wierności, dalszego czuwania i strzeżenia dobra. Pozdrawiam wszystkich członków Związku Podhalan w Polsce, przybyłych z kraju a także ze Stanów Zjednoczonych, Kanady, Austrii i innych krajów, reprezentujących 86 Oddziałów Związku Podhalan.
Niech nas zjednoczy dziś wspólna, dziękczynna i błagalna modlitwa.
Kościół chce pomagać góralom w zachowaniu ich tożsamości.......Taką postawę reprezentował św. Jan Paweł II. Był świadom swoich polskich korzeni, swojej tożsamości, dlatego mógł służyć wszystkim innym narodom i kulturom. W jego pasterskim sercu było miejsce dla wszystkich, bez wyjątku.''

Przed mszą św delegacje zagraniczne, złożyły wieńce w podziemnych kryptach wawelskich przy grobach marszałka Józefa Piłsudzkiego i prezydenta Lecha Kaczyńskiego. USA reprezentowali - prezes Józef Cikowski, wice prezes Zdzisław Dorula i sekretarz generalny Helena Studencka.
Zaszczytem dla prezesów z USA, Kanady i Austrii, było niesienie darów do ołtarza a także czytanie ''modlitwy wiernych''.
Dla wszystkich uczestników tej wspólnej modlitwy w Katedrze Wawelskiej było to wielkie i wzruszające przeżycie.
Po iście ''królewskiej'' mszy św nastąpił uroczysty przemarsz kolorowego, rozśpiewanego korowodu z Wawelu do Rynku Głównego, gdzie cały dzień na scenie prezentowały się zespoły polskie i z różnych stron świata.
Był też popisowy występ młodych przedstawicieli ZPPA - królowej Dorotki Mniszak i zbójnika Mateusza Kois. Prezentowali się zachwycająco!!!
A my z dumą zawsze podkreślaliśmy, że to młodzież urodzona poza granicami kraju - w USA.
Na scenie krakowskiego rynku, z udziałem delegacji zagranicznych nastąpiło symboliczne przekazanie ''palicy'' przyszłorocznym organizatorom Zjazdu Karpackiego - władzom miasteczka Żyliny ze Słowacji. Rozpalono także symboliczne ''wici''. W każdej chwili pobytu w królewskim Krakowie nastrój był wyjątkowy. Wyjątkowy - królewski był też obiad w historycznej restauracji Hawełka.
Po trzech wspaniałych dniach w Krakowie, udaliśmy się na Podhale.
W poniedziałek 26 sierpnia, delegacje zagraniczne Związku Podhalan były w gościnie u burmistrza miasta Zakopane - Leszka Doruli. Po serdecznym powitaniu i wymianie symbolicznych upominków, uroczystej kolacji w '' Bąkowej Zochylinie'' , delegacje prowadziły z burmistrzem dyskusje na temat wzajemnej współpracy.
W dniu 27 sierpnia we wtorek odbyło się robocze zebranie Prezydium Związku Podhalan w Polsce, na które zostały zaproszone delegacje przybyłe z zagranicy - USA, Kanady i Austrii. Zebranie odbyło się w gospodzie ''Holny'' w Kościelisku. Poprowadził je prezes Andrzej Skupień.
Po omówieniu spraw bieżących, zebranie przekształciło się w pożegnalną biesiadę.
Dziękujemy raz jeszcze za cudowne chwile w Ojczyźnie, które mogliśmy przeżyć dzięki Wam - drodzy organizatorzy 100 lecia powstania Związku Podhalan.
Wdzięczna Delegacja z USA
Prezes: Józef Cikowski
(Oprac. Helena Studencka)